چک حقوقی چیست ؟ – چک کیفری چیست ؟
همه چیز درباره چک
مقدمه
حجم بالای معاملات اقتصادی ،بالابودن ارقامو مبالغ و کم حجمی و سهولت حمل چک اهمیت و استفاده روزافزون این سند لازم الاجراءرا آشکار می سازد . بدین سبب لازم است به منظور پیشگیری عمدی یا سهودی جرایم مربوطبه چک و طرح دعاوی چک کیفری و چک حقوقیحقوقی در صورت نیاز همکاران ارجمند با قانون چک و نحوهبازپس گیری حقوقی از دست رفته ناشی از استفاده سوء از این سند و مواجهه با چک هایبلامحل آشنا شوند . این نوشتار با عنوان «آشنایی با قانون چک و نحوه وصول وجه چک بلا محل از طریق طرح دعاوی کیفری وحقوقی و اجرای ثبت » به همین منظور تهیه و تنظیم شده و در اختیار قرارگرفته است . امید است مفید فایده باشد .
|
حتما بخوانید : کلاه برداری در معاملات ملکی چگونه اتفاق می افتد؟ |
چک حقوقی چیست ؟ – چک کیفری چیست ؟
تعریف و شرح چند اصطلاح درباره چک :
چک چیست ؟
ماده ۳۱۰ قانون تجارت چک را اینگونه تعریف کرده است ؛ [چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد و یا به دیگری واگذار می نماید .] بدین ترتیب می توان گفت (چک وسیله استرداد و انتقال وجه تودیع شده یا استفاده از اعتبار مصوبه و موجود دریکی از بانکهای قانونی است که معمولاً با استفاده از برگهای ویژه ای که بانک محال علیه قبلاً در اختیار دارندگان حساب گذارده است به عمل می آید . ) بنابراین چک سند انتقال و وسیله مبادله پول است که در این انتقال سه تن نقش دارند :
-صادرکننده چک یعنی کسی‌که چک را نوشته وامضاء می‌کند‌و به دست غیر می دهد.
-بانک محال علیه یعنی بانک پرداخت کننده وجه مندرج درچک
-ذینفع یا دارنده و یا دریافت کننده چک که اغلب شخص ثالث، وگاهی صادر کننده و دریافت کننده یکی هستند ( چک در وجه صاحب حساب)
صادرکننده چک کیست ؟
شخصی که چک را صادر( یعنی تاریخ و مبلغ را نوشته و امضاء می کنند و دریافتکننده را مشخص می نماید ) صادر کننده نامیده می شود . صادرکننده حسب قانون بایددر تاریخ مندرج در چک به اندازه مبلغ آن در بانک وجه نقد یا اعتبار داشته باشد . ونباید در تاریخ مندرج در چک ، تمام یا قسمتی از وجه را از بانک خارج کند یا دستورعدم پرداخت وجه را بدهد ، صادرکننده نباید چک را بصورتی تنظیم کند که بانک به آنعلل از پرداخت وجه خودداری کند . بنابراین چک باید فاقد قلم خوردگی باشد وامضاء آنبا امضاء صاحب حساب در بانک مطابقت داشته باشد و اختلافی در مندرجات چک نباشد
دارنده چک کیست ؟
شخصی است که برای نخستین بار چک را به بانک ارائه می دهد . برای مشخص شدن شخصی که برای اولین بارچک را به بانک ارائه می کند ، بانکها وظیفه دارند به محض مراجعه دارنده ، هویت کامل و دقیق او را با ذکر تاریخ در پشت چک درجنمایند . دارنده چک اعم از کسی است که چک در وجه او صادر شده ، یا به نام او پشتنویسی شده ، یا حامل چک ، یا قائم مقام آنان .
ظهر نویسی چیست ؟
شخصی است که چک توسط صادر کننده در وجه او صادر شده می تواند با ظهر نویسی( پشت نویسی چک ) چک رابه دیگری منتقل نماید در چنین حالتی این شخص در پشت چک می نویسد( دروجه،…….پرداخت شود ) و ذیل نوشته را دو امضاء می نماید بدین ترتیب دارنده یاذینفع چک شخصی است که نامش ظهر چک نوشته شده است .
بانک محال علیه چیست ؟
بانکی که چک در وجه آن صادر شده است یعنی بانک پرداخت کننده وجه
چک بلامحل چیست ؟
چک بلامحل یا چک پرداخت نشدنی آنست که به میزان وجه مندرج در آن ، دربانک محال علیه اعتباریا وجه نقد نباشد . و یا مندرجات چک مثل امضاء و قلم خوردگیبا واقع مطابقت نداشته باشد .
عهده بانک :
یعنی در نزد بانک در متن شکوائیه برای استراد وجه چک می نویسیم : [یک فقره چک به شماره ……………………… عهده بانک …………………… به مبلغ…………………………
شاکی کیست ؟
شکایت‌کننده، شخصی‌که بر‌علیه صادرکننده چک بلامحل اقامه دعوی‌کیفری می نماید
مشتکی عنه کیست ؟
کسی که ازاو به مرجع قضایی شکایت شده است .
ذی نفع :
کسی است‌که چک به نام اوصادر یا ظهر نویسی شده یا چک به او واگذار‌گردیده باشد .
تعقیب کیفری چک یعنی چی ؟
وقتی که شخص به علت ارتکاب به جرم تحت تعقیب مراجع قضایی قرارمی گیرد .
مسئولیت مدنی چک یعنی چی ؟
مسئولیت شخص به شکل جبران خسارت ، انجام تعهدات ، وفایبه عهد و …. راگویند .
فرق ظهرنویس با ضامن :
-اگر امضاء کننده پشتچک نوشته باشد ؛[مبلغ چک در وجه ………. پرداخت شود] این شخص ظهر نویس محسوب میشود.
-اگر امضاء کننده پشت چک نوشته باشد ؛[پرداخت وجه چک را ضمانتمی نماید] ضامن محسوب می گردد .
گفتار دوم : انواع چک و مطالبی پیرامونآن
|
حتما بخوانید : رد شکایت کیفری چک برگشتی و اقدامات حقوقی بعد از آن برای طرح دعاوی |
چک حقوقی و چک کیفری و انواع آن
انواع چک :
چک عادی چیست ؟
چکی است که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادرو دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد .
چک تأیید شده چیست ؟
چکی است که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و توسط بانکمحال علیه پرداخت وجه آن تأیید می شود .
چک تضمین شده چیست ؟
چکی است کهتوسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانکتضمین می شود .
چک مسافرتی چیست ؟
چکی است که توسط بانک صادر و دروجه آن درهریک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد .
ویژگی های چک حقوقی و چک کیفری چیست ؟
ویژگی های چک :
چک برای اینکه از طرف بانک قابل وصول باشد باید شرایط ذیل رادارا باشد ؛
۱ – محل صدور( شامل نام بانک و‌شعبه و‌کدشعبه‌که توسط بانکنوشته می شود)
۲ – تاریخ صدور( که توسط صادرکننده نوشته می شود . حسبقانون تجارت پرداخت وجه چک نباید وعده دار باشد)
۳ – امضاء صادر کننده چک( که باامضای وی در بانک باید مطابقت داشته باشد .)
۴ – مبلغ چک و نامشخصی که چک در وجه او صادرشده است .
-چک از اسنادلازم الاجراست
-صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد .
-هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثرنخواهد داد
-هرکس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک نماید عمل وی‌در‌حکمصدور‌چک بی‌محل خواهد بود‌و‌به مجازات مندرج در‌قانون چک‌می رسد.
-صادر کننده چک می تواند بنا به دلائل منطقی ( مثل به سرقت رفتن چک) دستور عدمپرداخت وجه چک را به بانک محال علیه بدهد . این دستور باید کتبی ، صریح باشد و علتعدم پرداخت در آن ذکر شود . ( فرم شماره یک)
-دارنده چک می تواندعلیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند .
-در مواردی که ذی نفع دستور عدم پرداخت وجه چک را می دهد ، بانک مکلف است . وجه چک را تا تعیین تکلیف آندر مرجع رسیدگی یا انصراف دستور دهنده در حساب مسدودی نگهداری نماید .
-بانکها مکلفند در‌‌روی هر برگ چک نام ونام خانوادگی صاحب حساب راقید نمایند .
-بانکها مکلفند کلیه حسابهای جاری اشخاص را که بیش از یکبارچک بی محل صادر کرد و تعقیب آنها منتهی به صدور کیفر خواست شده باشد بسته و تا ۳سال تمام به نام آنها حساب جاری دیگری باز ننماید . اسامی چنین اشخاصی را بانکهابه بانک مرکزی گزارش می نمایند .
-درصورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد ، صادر کننده چک و صاحبحساب متضامنأ مسئول پرداخت وجه چک خواهند بود .
-هر کس مرتکب بزهصدور چک بلامحل گردد به شرح مندرج در قانون چک مجازات خواهد شد .
-مجازات مرتکب بزه صدور چک بلامحل شامل مواردی که ثابت شود چکهای بلامحل بابتمعاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده نمی باشد .
-حسب نظریه فقهایشورای نگهبان اصدار چک بلامحل که عرفاً کلاهبرداری و فریب طرف شمرده می شود بهوسیله حاکم شرع قابل کیفر و تعزیراست .
-حسب نظریه مشورتی اداره حقوقیدادگستری و با توجه به ماده ۳۱۰ قانون تجارت به نظر می رسد بانک بتواند وجه چکهاییرا که صاحب حساب آن در زمان حیات خود صادر نموده و سپس فوت کرده است پرداخت نمایدزیرا به محض صدور چک صاحب حساب وجه آن را به شخص دیگری واگذار کرده است .
-چک فقط در‌تاریخ مندرج در‌آن یا پس ازتاریخ مذکور‌قابلوصول‌از‌بانک خواهد بود .
-قانون تجارت محدودیتی برای مدت ارائه چک ومطالبه وجه آن از بانک محال علیه پیش بینی نکرده است . ولی طبق مصوبه کمیسیون حقوقی بانکها در سال ۱۳۶۳ تا ده سال می توان برای وصول وجه چک به بانک مراجعه کرد .
بسمه تعالی
تاریخ :
ریاست محترم بانک …………………………….. شعبه …………………………..
اینجانب ………………………فرزند ……………صاحب حساب جاری به شماره ……………….. بدین وسیله اعلام میدارد که چک به شماره ………………….(مفقود/سرقت /کلاهبرداری….) شده و دراجرای ماده ۱۴ قانون صدور چک خواستار عدم پرداخت آن می باشم .
نام و نامخانوادگی و امضاء
استرداد وجه چک حقوقی و چک کیفری
طرح دعاوی برای استرداد وجه چک بلامحل
چک بلامحلبه سه طریق می توان وجه چک بلامحل را از مراجع قضایی و قانونی مطالبهنمود :
۱ – با طرح دعوی چک کیفری
۲ – با طرح دعوی چک حقوقی
۳ – از طریق اجرای ثبت
دارنده چک باید ظرف مدت ۶ ماه ازتاریخ صدور چک به بانک محال علیه مراجعه نماید و تقاضای دریافت وجه چک را نماید .
درصورت :
– عدم موجودی
– کسر موجودی
– مسدود بودنحساب
بایستی بلافاصله از بانک تقاضای گواهی عدم پرداخت نماید . این گواهی درطرح هر سه شکل دعوی استرداد مورد نیاز است .( این گواهی عدم پرداخت در عرف برگه زدنروی چک نامیده می شود . )
یکم : دعوی کیفری به منظور استرداد وجه چک بلامحل :
۱ – برای تعقیب کیفری پس از دریافت گواهی عدم پرداخت ، برای طرح کیفری ۶ ماه فرصت است .
۲ – اگر ظرف ۶ ماه برای اخذ گواهی عدم پرداخت وظرف ۶ ماهبرای طرح دعوی کیفری اقدام نشود دیگر حق تعقیب کیفری صادر کننده چک سلب می شود . پس از گذشت این فرجه و عدم اقدام ، دعوی چک حقوقی می شود .
۳ – برای تعقیب کیفری چک باید به دادسرایی مراجعه کنیم که بانک محال علیه مورد نظر در حوزه قضاییآن قرار گرفته است مثلاً اگر صادر کننده چک مقیم اهواز باشد وچک را برای انجام معامله ای در اصفهان به کسی داده است که آن شخص مقیم تهران است و چک مزبور در وجهبانک صادرات شیراز باشد در صورت بلامحل بودن چک باید در دادسرای عمومی و انقلابشیراز اقامه دعوی نمود .
۴ – دعوی کیفری فقط علیه صادر کننده چک امکان داردزیرا نامبرده دارای مسئولیت کیفری و دیگر اشخاص ( ظهرنویسان یا ضامن ها ) مسئولیت مدنی دارند لذا بر علیه دیگر اشخاص فقط می توان دعوی حقوقی کرد و وجه چک رامطالبه نمود .
|
حتما بخوانید : شرط فسخ و شرط عدم انتقال تا زمان وصول چک در مبایعه نامه |
مدارک لازم برای اقامه دعوی کیفری چک :
۱- فتوکپی مصدق( مطابق با اصل شده ) متن و پشت چک ( ۲ نسخه)
۲ – فتوکپی مصدق گواهی عدم پرداخت که از بانک دریافت داشته ایم ( ۲ نسخه)
۳ – تنظیم شکوائیه ( طبق فرم شماره ۳)
۴ – مدارک احراز هویت
۵ – ابطال تمبر بابت هزینهمطابق با اصل کردن و پرداخت هزینه شکایت کیفری
هزینه شکایت کیفری چک :
تامبلغ یک میلیون ریال ، هزار ریال
نسبت بهمازاد یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال ، سه هزارریال و مازاد بر ده میلیون ریال ،ده هزارریال می باشد .
پس از تعقیب کیفری صادر کننده چک ، برای مطالبه وجهچک می توان برگ دادخواست را تنظیم و تسلیم دادگاه نمود .
توضیح :
درمقابل عبارت ؛ «با عنایت به پرونده کیفری کلاسه …..» شماره کلاسه پرونده کیفری راکه قبلاً در دادسرا مطرح نموده اید ذکر می کنید .
در موارد ذیل صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری نیست :
۱ – در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء دادهشده باشد .
۲ – هر گاه در متن چک ، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شدهباشد .
۳ – چنانچه در متن چک قید‌شده باشد‌که چک بابت تضمین‌انجاممعامله‌با‌تعهدی است .
۴ – هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول چک آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است .
۵ – در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد .
دعوی حقوقی به منظوراسترداد وجه چک بلامحل
وقتی بنا به علل قانونی امکان طرح دعوی کیفری برای وصول وجه چک بلامحل نبود می توان برای استرداد وجه چک علیه ؛ صادر کننده چک ،ظهرنویسان و ضامنین در شعب حقوقی دادگاه اقامه دعوی حقوقی نمود
مدارک لازم :
۱ – فتوکپی مصدق متن و ظهر چک بلامحل (۲نسخه(
۲ – فتوکپی مصدقگواهی عدم پرداخت ( ۲ نسخه)
۳ – وکالت نامه ( در صورت دادشتنوکیل)
۴ – قیم نامه(درصورتی که خواهان قیم داشته باشد . )
۵ – تنظیم‌دادخواست (حسب فرم شماره۵)[دو نسخه] و‌پرداخت‌هزینه‌دادرسی و‌ابطالتمبر
۶ – مدارک احراز هویت
|
حتما بخوانید : پرداخت نکردن حق شارژ ساختمان و اقدامات قانونی برای وصول آن |
نحوه وصول وجه چک بلامحل از طریقاجراء اداره ثبت اسناد .
شرایط صدور اجرائیه از طریق اجرای ثبت :
۱ – بانک محال علیه یکی از بانکهایی باشد که طبق قانون تشکیل شده باشد .
۲ – در گواهی عدم پرداخت صادره از بانک ، مطابقت امضای صادرکننده چک بانمونه امضای موجود وی در بانک گواهی شده باشد .
۳ – موعد پرداخت مبلغ چکفرا رسیده باشد . ( چک تاریخ دار باشد )
اقدام برای چک حقوقی و چک کیفری
کسانی که می توانند جهت اجرای وجه چک از طریق ثبت اقدام نمایند :
۱ – کسی‌که‌برای‌‌اولین بارچک‌را‌به بانکبرده و مشخصات خود را در ظهر چک درج کرده باشد .
۲ – کسی‌که پساز‌اخذ‌گواهی‌عدم پرداخت ، چک از طریق ظهر نویسی به او منتقل شده است .
۳ – کسی که چک از طریق ارث به او رسیده باشد .
اجرائیه ثبتی چک علیه اشخاص ذیل صادر می شود :
۱ – صادر کننده چک
۲ – متضامناً علیهصادر کننده و صاحب حساب در مواردی که چک به نمایندگی یا به وکالت از صاحب حساب صادرشده است .
مدارک لازم :
۱ – اصل و فتوکپی مصدق متن و ظهرچک
۲ – اصل و فتوکپی مصدق گواهی عدم پرداخت از طرف بانک محالعلیه
توضیح :
-متقاضی اجرائیه با مدارک فوق به اداره ثبت محلوقوع بانک محال علیه مراجعه و در دایره اجراء اقدام به تکمیل فرم ( فرم شماره ۶) تقاضای صدور اجرائیه می نماید .
-حق‌الاجراء۵%( نیم‌عشر) اصل مبلغ مورد‌مطالبه است‌که‌پرداخت‌آن‌به‌عهده‌صادر‌کننده‌چک‌می باشد .
نکاتی در باره چک حقوقی و چک کیفری
چند نکته :
-دعوی کیفری علیه ظهرنویس امکان پذیر نیست .
-اگرظهر نویسی توسط چند نفر صورت گرفته است ظهر نویسان بطور تضامنی مسئولیت دارند . لذا دارنده چک می‌تواند به هر یک و یا همه ظهرنویسان مراجعه نماید .
-ظهرنویسان هم می توانند به ظهر نویس یا ظهر نویسان قبلی مراجعه و وجوه پرداختی را مطالبه نمایند .
اگر سوال یا مشکل حقوقی درباره موضوع این مقاله دارید پایین همین صفحه کامنت بزارید محمدرضا فولادی هستم ، وکیل و متخصص دعاوی ملکی و قراردادها با انجام مشاوره تخصصی قبل از هر معامله، قرارداد و معاملات ملکی خود را بیمه کنید 
